Bài hát thuộc thể loại “đại học ca” do nhạc sĩ Trương Quốc Khánh (còn gọi là “Nhạc sĩ Bồ Câu”) sáng tác trong phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe” vào năm 1968 khi ông đang là sinh viên Đại học Văn Khoa Sài Gòn (tiền thân của Đại học Khoa học xã hội và nhân văn).
Theo gia đình nhạc sĩ, qua bài hát này tác giả muốn “bày tỏ mong ước hòa bình, độc lập, tự do bằng việc lựa chọn các hình tượng điều kiện: chim – bồ câu trắng, hoa – hướng dương, mây – vầng mây ấm, do vậy mới dùng chữ “là”.
Trong chương trình “Những bài hát còn xanh”, nhạc sĩ Trần Xuân Tiến từng xúc động kể lại rằng những ngày cố nhạc sĩ Trương Quốc Khánh nằm viện, ông thường gửi gắm nhạc sĩ Trần Xuân Tiến tâm nguyện hãy nói với các bạn trẻ biết là phải có chữ “nếu” và dặn dò ông nhắc các ca sĩ hát không sai lời.
“Chữ “nếu” là sự cách điệu ước muốn cao hơn, vì rõ ràng con người có những ước muốn có chọn lọc” – bà Thu cho biết.
Ngoài ra, nguyên bản câu kết bài hát phải là: “Là người, xin một lần khi nằm xuống, nhìn anh em đứng lên cắm cao ngọn cờ”.
Nhưng nhiều người đã hát thành “phất cao ngọn cờ”.
Tác giả dùng chữ “cắm” để thể hiện tư thế vững chãi của lá cờ đất nước ở biên cương Tổ quốc. Khi hòa bình, thống nhất, cờ sẽ được cắm trên khắp đất nước thể hiện sự độc lập, tự do và toàn vẹn lãnh thổ.
Mong ước của những chiến sĩ là dù mình có hi sinh thì đồng đội cũng sẽ tiếp bước để có ngày đất nước độc lập, tự do.
Ngày 24/10/2017, bà Nguyễn Mộng Thu, vợ cố nhạc sĩ Trương Quốc Khánh, đã trao thư đồng ý cho phép Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn – Đại học Quốc gia Tp.HCM sử dụng “Tự nguyện” làm bài hát truyền thống với đúng ý nghĩa của nó là bài hát do cựu sinh sáng tác về phong trào sinh viên trường nói riêng và cả nước nói chung. (giống trường hợp bài “Sáng ngời sinh viên Việt Nam” sau này của tác giả Hoàng Bảo Quốc)
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ. Hoàn thành ngày 18/05/2014 và chỉnh sửa lần cuối 12/05/2021.
Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng
Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương
Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm
Nếu là người, tôi sẽ chết cho quê hương.
Là chim, tôi sẽ cất cao đôi cánh mềm
Từ Nam ra ngoài Bắc báo tin nối liền
Là hoa, tôi nở tình yêu ban sớm
Cùng muôn trái tim ngất say hòa bình.
Là mây, theo làn gió tôi bay khắp trời
Nghìn xưa oai hùng đó nên xin tiếp lời
Là người, xin một lần khi nằm xuống
Nhìn anh em đứng lên cắm cao ngọn cờ.
Suggested songlation by Nemo:
Were I bird, would I be a pigeon white
Were I bloom, would I be sunflower shine
Were I cloud, would I be warming the sky
Were I man, homeland first til I die.
As bird, I would fly gentle wings high
Around countrywide as messenger
As bloom, I blossom morning love
Together millions of hearts for peace.
As cloud, I follow the wind afloat
For thousands of years that should go on
As man, once I fall down to see
My brothers firmly flag high with pride.
Bản dịch có tham khảo góp ý của giáo sư Shawn McHale.
Nemophile 