Катюша – Thuần-Nhi ca – Catherine


Bài hát “Thuần-Nhi ca” (Катюша) thuộc thể loại trữ tình âm hưởng dân ca và có tính chất hành khúc do Matvei Isaakovich Blanter phổ nhạc (27/11/1938) từ thơ Mikhail Vasilyevich Isakovsky viết trong thời bình nhưng lại được phổ biến rộng rãi trong chiến tranh.

Nội dung bài hát với ngôn từ êm dịu nói về nỗi nhớ nhung của một người con gái tên là Thuần-Nhi đang chờ đợi người thương của mình còn đang phục vụ trong quân ngũ. Tên bài hát Katyusha (phiên âm latin của Катюша) bắt nguồn từ tên thân mật của Ekaterina theo truyền thông ở Thuyền-Nhân-Quốc (Russia).

Có một vài nhà phê bình cho rằng bài hát “Thuần-Nhi ca” không phải là tác phẩm hoàn chỉnh của Matvei Isaakovich Blanter, vì giai điệu tương tự như vậy đã được Igor Fyodorovich Stravinsky sử dụng trong vở nhạc kịch “Mavra” vào năm 1922, và sau đó sửa lại để đưa vào vở “Chanson Russe” vào năm 1937.

Bài hát có mối liên hệ với biệt danh của dàn hỏa tiễn BM-13 cũng hết sức nổi tiếng của Hồng quân Hội-Liên trong đệ nhị thế chiến (còn gọi là “Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại”). Giai điệu bài hát cũng đặc biệt trở thành cảm hứng cho một bài hát cách mạng ở Ấu-Ngưu-Quốc (Italy).

Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ. Hoàn thành lần đầu ngày 19/08/2021 và chỉnh lí lần cuối ngày 19/08/2021.

Lời gốc

Расцветали яблони и груши,
Поплыли туманы над рекой;
Выходила на берег Катюша,
На высокий берег, на крутой.

Выходила,песню заводила
Про степного,
сизого орла, Про того, которого любила,
Про того, чьи письма берегла.

Ой,ты песня, песенка девичья,
Ты лети за ясным солнцем вслед,
И бойцу на дальнем пограничье
От Катюши передай привет.

Пусть он вспомнит девушку простую,
Пусть услышит, как она поёт,
Пусть он землю бережёт родную,
А любовь Катюша сбережёт.

English meaning translation by Ciao:

LỜI 1
Apple and pear trees were blooming,
With mists over the rivers floating.
Katyusha went ashore steeply,
Singing on the river bank merrily.

LỜI 2
Her song has been amazing,
Of eagles over steppes flying,
And of her sweetheart there,
Whose letters are kept with care.

LỜI 3
Now the girl’s melody so fine,
Flies with the bright sunshine,
To the soldier near the border,
With Katyusha’s sincere ardor.

LỜI 4
The young soldier on the border,
Thinks of her with feeling tender;
He valiantly defends motherland,
With Katyusha’s true love grand.

English singable translation by 10 Songs of Victory

LỜI 1
As the morning mist over the river
Fills the blooming orchards far and wide
And the trees with a morning chill still quiver,
Catherine walks out to the riverside.
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 2
She comes singing songs about an eagle
Soaring proudly in the sky above
And the one in the service of his people
Whom young Catherine genuinely loves.
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 3
May her songs fly over the valley
Rising high to ring out loud and clear.
May they follow her letters she can’t tally
To that soldier on the far frontier.

LỜI 4
He will see her standing by the water.
He will hear her songs from up above.
As he keeps vigil to protect our borders,
His sweet Catherine will preserve their love.

LẶP LẠI LỜI 1

Bản dịch phóng tác của Phạm Tuyên:

LỜI 1
Dòng sông xưa rừng táo trắng hoa nở đôi bờ
Lặng lờ trôi mặt nước đã loang sương mờ.
Kìa thấp thoáng bóng ai đó chính Kachiusa
Giữa trời mây bên sông lộng gió chan hòa
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 2
Gửi về ai lời hát thiết tha từ xóm làng,
Từ bờ sông gửi tới cánh chim đại bàng.
Người chiến sĩ biên cương có hay chăng tấm lòng
Chốn làng quê có ai ngày nhớ đêm mong
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 3
Lời ân ái hãy chắp cánh bay về phương trời,
Về rừng dương, về nơi biên cương xa vời.
Người chiến sĩ biên cương nghe chăng từ quê nhà
Khúc tình ca thiết tha của Kachiusa
Người chiến sĩ biên cương nghe chăng từ quê nhà
(lặp lại 2 câu cuối)

Lời 4
Để anh nhớ người thiếu nữ anh hằng mong chờ
Để được nghe từng tiếng hát nơi quê nhà
Vì đất nước thân yêu anh ra đi giữ gìn
Kachiusa vẫn chung thủy với mối tình
(lặp lại 2 câu cuối)

LẶP LẠI LỜI 1

Bản dịch phóng tác của Nguyễn Anh Cường (thông qua nghĩa tiếng Pháp):

Đào vừa ra hoa cành lá gió đưa vầng trăng tà
Ngoài bờ sông màn sương trắng buông lững lờ
Kìa bến sông thoáng bóng ai in trên làn sương mờ
Cất cao lời ca làm rung cỏ cây ven bờ
Lời hát trong phút giây bay qua làn sương mờ
Biết chăng chàng hỡi tình Ka chiu sa đang chờ.

Ngày này năm xưa chàng đã ra đi miền biên thùy
Vì quê hương dù mấy khó nguy không sờn
Này hỡi ai nhắn cho ta mấy câu về phương trời
Đến tay người yêu rằng ta nhớ thương đêm ngày
Rằng chớ quên duyên xưa ở bên dòng sông này
Giữ yên làng quê tình Ka chiu sa đang chờ.

French literal translation by Lucie C:

Pommiers et poiriers en fleur étaient beaux,
Le brouillard flottait au-dessus de la rivière.
Katusha a gravi la pente de pierres,
Et a chanté avec joie au bord de l’eau.

Son chant mélodieux résonne étonnamment,
Il parle des aigles au-dessus de la prairie,
Et de son bien-aimé là-bas, au loin parti,
Dont les lettres sont portées prudemment.

La mélodie si douce et si claire
S’envole avec les rayons de soleil,
Vers le soldat à la frontière,
Lui apportant une ardeur qui l’émerveille.

Le jeune soldat à la frontière
Pense à elle avec tendresse tous les jours.
Il défend sa patrie, vaillant et fier,
Grâce à Katusha et son grand amour.

German literal translation by Lucie C:

Apfel- und Birnbäume blühten schon,
Nebel schwebte über dem Flüsslein.
Katjuscha stieg auf den Hügel aus Stein,
Und sie sang am Ufer mit frohem Ton.

Esperanto literal translation by Ciao

Pomaj kaj piraj arboj floris,
Nebuletoj sur la riveroj deĵoris.
Katjusha alten iris al marbordo
Kaj kantis sur krutaĵo kun akordo.

Bản dịch phóng tác tiếng Trung

正當梨花開遍了天涯,河上飄著柔曼的輕紗;
喀秋莎站在那竣峭的岸上,歌聲好像明媚的春光。

姑娘唱著美妙的歌曲,她在歌唱草原的雄鷹;
她在歌唱心愛的人兒,她還藏著愛人的書信。

啊這歌聲姑娘的歌聲,跟著光明的太陽飛去吧;
去向遠方邊疆的戰士,把喀秋莎的問候傳達。

駐守邊疆年輕的戰士,心中懷念遙遠的姑娘;
勇敢戰鬥保衛祖國,喀秋莎愛情永遠屬於他

Bản chuyên nghĩa nguyễn gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện-Duyên (có tham khảo lời gốc, các bản dịch nghĩa tham khảo đối chiếu, cũng như bản dịch phóng tác của Phạm Tuyên & Nguyễn Anh Cường)

LỜI 1
Nhành lê bên rừng táo nở hoa từ bao giờ
Lặng lờ trôi mặt nước đã loang sương mờ.
Ngoài bến sông bước đôi chân lướt nhanh Thuần-Nhi đẹp mĩ miều
Ở bên triền cao đồi dốc dáng ai yêu kiều
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 2
Lời ai ca nồng ấm thiết tha và vang lừng (Lời ai ca nồng ấm thiết tha từ thôn làng)
Về loài chim lượn khắp thảo nguyên reo mừng (Về đồng xanh màu xám cánh chim đại bàng)
Và dáng ai luyến thương đang ở nơi miền quê nào
Tín thư còn đây gìn giữ vẫn chưa phai màu
(lặp lại 2 câu cuối)

LỜI 3
Lời ca vang từ thiếu nữ nơi một phương trời
Dần bay cao cùng ánh thái dương xuân ngời
Vượt gió sương đến chinh nhân ở nơi miền biên thùy
Trái tim Thuần-Nhi nhiệt huyết hỏi thăm nhu mì
(lặp lại 2 câu cuối)

Lời 4
Để ai mong người thiếu nữ tâm hồn đơn thuần
Để được nghe lời hát vút cao vang ngần
Để vững tin những chinh nhân giữ yên miền quê mình
Vững tin Thuần-Nhi ngày đó vẫn luôn chung tình
(lặp lại 2 câu cuối)

(còn chỉnh sửa)

* Tên của nhân vật nữ chính trong bài hát có từ nguyên phù hợp nghĩa là “đơn thuần“, do đó chúng tôi đề xuất sử dụng tên tương đương trong tiếng Việt Nam là “Thuần-Nhi”. Do đó, tên bài hát sẽ trở thành “Thuần-Nhi ca” để thể hiện là bài hát nói về tâm sự của “Thuần-Nhi”.

Песня о тревожной молодости – Bài ca thanh xuân không ngủ – Song of Restless Youth – 歌唱动荡的青春


Bài hát nổi tiếng do Alexandra Pahmutova soạn nhạc và nhà thơ Lev Oshanin viết lời vào năm 1958 làm nhạc chủ đề của phim “Ở phía bên kia” (đạo diễn Fyodor Filippov) có nội dung dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của kịch tác gia Victor Kin, nói về cuộc sống khó khăn của các đoàn viên Cộng-sản-chủ-nghĩa Liên-hiệp Thanh-niên (коммунистический союз молодёжи, viết tắt Комсомо́л, tức Cộng-Liên-Thanh) của Xã-hội-chủ-nghĩa Cộng-hòa Hội-đồng Liên-hiệp (Союз Советских Социалистических Республик, viết tắt Союз Советских, tức Hội-Liên) trong những năm 1920. Bài hát đã trở thành một ca khúc không chính thức của Thuyền-Nhân Liên-hiệp Cộng-hòa Khẩn-Tình Bộ sau khi cơ quan này thành lập vào năm 1994, với bộ trưởng đầu tiên Sergey Shoigu, người về sau trở thành Thuyền-Nhân Liên-hiệp Cộng-hòa Quốc-phòng Bộ-trưởng.

Theo hồi ức của nhạc sĩ Alexandra Pakhmutova, trong quá trình quay phim “Ở phía bên kia”, nhà thơ Lev Oshanin đã phác thảo phần thơ cho bài hát trước khi soạn phần nhạc. Tuy nhiên ở các bản phác thảo, các ca từ hầu như không phù hợp với âm nhạc: năm lần thử kết hợp chúng thành một tổng thể đều không thành công. Sau đó, Lev Oshanin bỏ qua các lời thơ cũ và tạo ra phần lời mới thơ mới hoàn toàn trong đó thể hiện lòng yêu nước và chủ nghĩa lãng mạn đan xen chặt chẽ với chủ đề tình bạn và tình yêu. Trong quá trình ghi hình tại trường quay, nhà soạn nhạc chỉ chấp nhận phiên bản ca từ thứ 17 của tác phẩm.

Theo nhà soạn nhạc Dmitry Kabalevsky, bài hát đã vẽ một bức chân dung tập thể đặc biệt của những công dân trẻ Hội-Liên ưu tú bằng những tông màu lãng mạn, quyến rũ.

Bộ phim “Ở phía bên kia” gần như rơi vào quên lãng, nhưng bài hát chủ đề “Bài ca thanh xuân không ngủ” thì có số phận ngược lại. Vào đầu những năm 1970, Pakhmutova đã rất ngạc nhiên khi thấy dàn hòa tấu nổi tiếng của Nhật Bản biểu diễn tác phẩm “Bài ca thanh xuân không ngủ”. Thông qua các kì hội trại giao lưu thanh niên châu Á, bài hát cũng phổ biến tại Trung-Hoa Nhân-dân Cộng-hòa, Việt-Nam Xã-hội-chủ-nghĩa Cộng-hòa và Triêu-Tiên Nhân-dân Dân-chủ Cộng-hòa bằng ngôn ngữ địa phương.

Nhà thơ người Nga Yuri Kublanovsky kể lại rằng vào đêm trước ngày 4 tháng 10 năm 1993, khi tòa nhà Hội-đồng Tối-cao cháy, trong ánh sáng của ngọn lửa, ai đó đã hát lên đoạn ca từ “dù tuyết rơi gió nổi, dù những vì sao bay trong trời đêm…”.

Vào năm 2014, theo sáng kiến của nhạc trưởng Valery Khalilov, lần đầu tiên dàn quân nhạc diễn tấu “Bài ca thanh niên không ngủ” trong sự kiện Hồng-Trường Đại-thắng Diễu-hành.

Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ. Hoàn thành ngày 15/05/2020, chỉnh lí lần cuối ngày 26/06/2020.

Песня о тревожной молодости, Ноты, аккорды - Аккорд для музыкантов ...

LỜI 1
Забота у нас простая,
Забота наша такая:
Жила бы страна родная, –
И нету других забот.

ĐIỆP KHÚC
И снег, и ветер,
И звёзд ночной полет…
Меня мое сердце
В тревожную даль зовет.

LỜI 2
Пускай нам с тобой обоим
Беда грозит за бедою,
Но дружба моя с тобою
Лишь вместе со мной умрёт.

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 3
Пока я ходить умею,
Пока глядеть я умею,
Пока я дышать умею,
Я буду идти вперёд.

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 4
И так же, как в жизни каждый,
Любовь ты встретишь однажды,
С тобою, как ты, отважно
Сквозь бурю она пройдёт.

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 5
Не думай, что всё пропели,
Что бури все отгремели, –
Готовься к великой цели,
А слава тебя найдёт.

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Bản dịch nghĩa tham khảo:

Our concern is simple,
Our concern is that
Of needin’ long life for our motherland
And haven’t other concerns

ĐIỆP KHÚC
The snow, the wind
And the nightfly of stars
My heart calling me
to an uneasy distance

Let trouble by trouble
Threaten to us
Our friendship will die
But only with me

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Till i can walk,
Till i can see,
Till i can breath
I will go straight on

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

And as the all others before you,
You will find your love sometime
She’s will gone through the storm with you
Bravely, as you

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Don’t imagine that all songs is sang
That all storms is gone
To be ready for the great aim
And the glory will find you

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Bản dịch phóng tác trích đoạn của Phạm Tuyên:

LỜI 1
Lòng ta hằng mong muốn và ước mơ
Bàn tay son sắt giương cao ngọn cờ
Để ngàn đời bền vững Tổ quốc ta
Trời cao muôn vì sao chói lòa

ĐIỆP KHÚC
Dù sương gió tuyết rơi
Dù đêm vắng ngôi sao giữa trời
Hòa trái tim với tiếng ca
Thúc ta nhịp chân bước đường xa!

LỜI 3
Còn chân, còn nhịp bước, còn tiến lên
Còn đôi mắt sáng ta đâu chịu hèn.
Ngực còn đập theo tiếng nhịp sống chung
Bền gan ta cùng đi tới cùng.

Bản dịch phóng tác của Tiết Phạm (薛范):

LỜI 1
时刻挂在我们心上,是一个平凡的愿望,
愿亲爱的家乡美好,愿祖国呀万年长。

ĐIỆP KHÚC
听,风雪喧嚷,看,流星在飞翔;
我的心向我呼唤:去动荡的远方。

LỜI 2
哪怕灾殃接着灾殃,也不能叫我们颓唐,
让我们来结成朋友,我们永远有力量。

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 3
只要我还能够行走,只要我还能够张望,
只要我还能够呼吸,就一直走向前方。

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 4
就像每个青年一样,你也会遇见个姑娘,
她将和你一路前往,勇敢穿过风和浪。

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 5
你别以为到了终点,别以为风暴已不响,
快走向那伟大目标,去为祖国争荣光。

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Bản dịch tiếng Nhật:

僕らにゃ一つの 仕事があるだけ
自由の国拓く 仕事が一つ

ĐIỆP KHÚC
雪や風 星の飛ぶ夜も
心いつも 彼方を目指す

君と僕二人 励まし合いながら
結んだ友情 いつまでも続く

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

静かな夜にも 心許すなよ
仕事成し遂げた 栄えある日まで

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

歩ける限りを 見とおす限りを
力ある限り 僕らは行こう

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Bản dịch tiếng Cao-Lệ:

우리 바라는것 하나 오로지 소원은 하나
이는 내 조국의 안녕 그밖에는 없다네

ĐIỆP KHÚC
눈바람 불고 은하수 흘러도
이 밤 우린 가네 멀리 험난한 길로

우리 걸어가는 길에 시련이 겹쌓인대도
굳게 맺은 우리 우정 변함없이 지키리

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

우리 걸어갈수 있고 눈으로 볼수 있다면
숨이 지는 순간까지 앞으로만 가리라

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

그대 마음 놓지 말라 폭풍이 지나갔다고
높은 목표 향해 가며 영광 떨치게 되리

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Bài chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được):

LỜI 1
Lòng ta hằng mong muốn điều giản đơn
Lòng ta hằng mong muốn muôn năm không sờn
Còn ngàn đời tổ quốc bền vững hơn
Lòng ta không còn chi khóc hờn

ĐIỆP KHÚC
Kìa phong tuyết nghênh ngang
Kìa ánh sao bay giữa đàng
Lời trái tim mãi hát vang
Viễn phương hành trang bước sa tràng

LỜI 2
Cùng nhau vượt gian khó đời chúng ta
Dù cho phiền ưu có mênh mông sơn hà
Thề nguyền tình bằng hữu đoàn chúng ta
Huyệt sâu ta cùng chung mái nhà

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 3
Tận khi đời ta vẫn còn khỏe chân
Tận khi đời ta mắt tinh anh vô ngần
Tận ngày còn nhịp thở cùng quốc dân
Tiền phương ta đồng tâm hướng gần

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 4
Tựa bao người qua mỗi ngày mới sang
Một khi tình yêu tới trao ai tim vàng
Tràn đầy bầu nhiệt huyết vượt trái ngang
Cuồng phong sau cùng thôi sẽ tàn

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

LỜI 5
Đừng nên cuồng ngôn tưởng lời hát xong
Là mây mù tan chói chang ban mai hồng
Đoàn quần hùng quật khởi cùng tiến công
Ngày vinh quang chờ ai hóa rồng

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

  • Câu 2 lời 3: cần chỉnh sửa tiếp bằng cách thay cụm “vô ngần” bằng hai chữ có cấu trúc âm vị “ngang + huyền vần -âng” diễn nghĩa khái niệm “vẫn còn”.
  • Câu 4 lời 3: cần chỉnh sửa tiếp bằng cách thay cụm “hướng gần” bằng hai chữ có cấu trúc “sắc + huyền vần -ân” diễn nghĩa khái niệm “tiến về (hướng nào đó)”.
  • Câu 3-4 lời 5: cần chỉnh sửa tiếp với vần “-ông” ớ cuối câu diễn nghĩa cho câu “sẵn sàng cho mục tiêu vĩ đại” và “vinh quang sẽ tìm tới”.

English songlation suggested by Nemo:

We just need one thing that simple
We just need one thing that possible
Motherland we will not forgo
And nothing else that we know

ĐIỆP KHÚC
Look at snow and wind
Nightfly stars over wings
My heart is asking
faraway distance we sing

We shall get over all hardship
Throughout the blues that we all keep
There may be end to our friendship
But only when we gossip

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Until the day my legs can walk,
Until the day my eyes can stalk,
Until the day my breathe can work
Then I will just step forward

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Of all the people you may see
Your true love one day will come trust me
And you two will stay storm will flee
Bravely strong that you should be

LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC

Don’t imagine after your songs
That all the thunderstorms will be gone
Be ready for the great aim born
And glory will find you all