“Vissi d’arte” (tạm dịch: Sống nương nghệ thuật) là một nhạc phần giọng nữ cao trong màn 2 nhạc kịch “Tosca” do Giacomo Puccini soạn dựa trên vở chính kịch cùng tên của kịch tác gia Victorien Sardou. Bài hát do nhân vật Floria Tosca hát khi nghĩ về số phận của mình, về chuyện cầu xin Baron Scarpia thương tình rủ lòng từ bi cho người yêu của mình Mario Cavaradossi thế nào và tại sao Chúa dường như bỏ mặc cô.
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ. Hoàn thành lần đầu 05/05/2020 và chỉnh lí lần cuối ngày 13/05/2021.
Vissi d’arte, vissi d’amore, non feci mai male ad anima viva!
Con man furtiva quante miserie conobbi aiutai.
Sempre con fe’ sincera la mia preghiera ai santi tabernacoli salì.
Sempre con fe’ sincera diedi fiori agli altar.
ĐIỆP KHÚC
Nell’ora del dolore perché, perché, Signore, perché me ne rimuneri così?
Diedi gioielli della Madonna al manto, e diedi il canto agli astri, al ciel, che ne ridean più belli.
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
Bản dịch nghĩa tham khảo:
I lived for my art, I lived for love, I never did harm to a living soul!
With a secret hand I relieved as many misfortunes as I knew of.
Always with true faith my prayer rose to the holy shrines.
Always with true faith I gave flowers to the altar.
In the hour of grief why, why, o Lord, why do you reward me thus?
I gave jewels for the Madonna’s mantle, and I gave my song to the stars, to heaven, which smiled with more beauty.
LẶP LAI ĐIỆP KHÚC
Bài hát dịch gợi ý:
Sống nương nghệ thuật, sống nương tình người, chẳng bao giờ làm một ai phải khổ đau
Cánh tay con đây lặng thầm giải vây nhiều trái ngang trong cuộc đời đau thương này
Lòng thành nơi con đó người hay không, lời nguyện cầu con mênh mông, ngân vang trong không gian thánh đường im lắng
Lòng thành nơi con đó người hay không, là hoa con đã bày ra nơi trang nghiệm.
Trong thiên muôn giây bao đau thương
cho con biết, cho con hay, ơi Cha trên cao
Cho con biết, sao người ban phát, bao điều như thế?
Tặng kim châu, cho ai khâu, cho cô Madonna, choàng trên vai
Đem hoan ca tô son tinh cầu và thiên đường trên cao
Để nét ai cười thật xứng đáng
Trong phút giây đầy đau thương này
vì đâu, sao nên thế, người hỡi
vì điều gì, sao người ban phát, điều ấy oan khiên?
Hai đoạn điệp khúc dùng từ khác nhau do cách hát khác nhau không thể xếp chữ giống nhau.
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ. Bắt đầu 05:00 03/01/2020, hoàn thành sơ bộ 23:15 05/01/2020, điều chỉnh lần chót 06:10 06/02/2020. Còn điều chỉnh tiếp theo góp ý của các nhà chuyên môn quốc ngữ.
Lời gốc phiên bản kháng chiến chống phát xít:
Una mattina mi sono svegliato,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
Una mattina mi sono svegliato,
e ho trovato l’invasor.
O partigiano, portami via,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
O partigiano, portami via,
ché mi sento di morir.
E se io muoio da partigiano,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
E se io muoio da partigiano,
tu mi devi seppellir.
E seppellire lassù in montagna,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
E seppellire lassù in montagna,
sotto l’ombra di un bel fior.
Tutte le genti che passeranno,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
Tutte le genti che passeranno,
Mi diranno «Che bel fior!»
«È questo il fiore del partigiano»,
o bella, ciao! bella, ciao! bella, ciao, ciao, ciao!
«È questo il fiore del partigiano,
morto per la libertà!»
Phiên bản tiếng Anh tham khảo:
This morning … I got up
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
this morning I got up
and detected the invader
oh partigiano … I’ll go with you
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
partigiano I’ll go with you
because here I’m feeling my death
And when I fall … in the guerrilla
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
And when I fall in the guerrilla
I’ll leave you my gun
dig a grave … on the mountain!
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
dig a grave on the mountain
next to the shadow of a flower!
so the people … when they see it
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
so the people when they see it
they’ll shout REVOLUTION!
That’s the history … of a guerrilla fighter
oh bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
that’s the history of a guerrilla fighter
who died for liberty
Phiên bản tiếng Trung tham khảo:
那一天早晨，从梦中醒来
啊 朋友再见吧 再见吧再见吧
那天早晨 从梦中醒来
侵略者闯进我的家
啊游击队啊 快带我走吧
啊 朋友再见吧 再见吧再见吧
游击队啊 快带我走吧
我实在不能再忍受
如果我在战斗中牺牲
啊 朋友再见吧 再见吧再见吧
如果我在战斗中牺牲
你一定把我来埋葬
请把我埋在高高的山岗
啊朋友再见吧再见吧再见吧
把我埋在高高的山岗
再插上一朵美丽的花
啊每当人们从这里走过
啊朋友再见吧再见吧再见吧
每当人们从这里走过
都说多么美丽的花
每当人们从这里走过
都说多么美丽的花
Phiên âm:
na nhất thiên tảo thần, tòng mộng trung tỉnh lai
a bằng hữu tái kiến ba tái kiến ba tái kiến ba
na thiên tảo thần tòng mộng trung tỉnh lai
xâm lược giả sấm tiến ngã đích gia
a du kích đội a khoái đái ngã tẩu ba
a bằng hữu tái kiến ba tái kiến ba tái kiến ba
du kích đội a khoái đái ngã tẩu ba
ngã thật tại bất năng tái nhẫn thụ
như quả ngã tại chiến đẩu trung hi sinh
a bằng hữu tái kiến ba tái kiến ba tái kiến ba
như quả ngã tại chiến đẩu trung hi sinh
nhĩ nhất định bả ngã lai mai táng
thỉnh bả ngã mai tại cao cao đích san cương
a bằng hữu tái kiến ba tái kiến ba tái kiến ba
bả ngã mai tại cao cao đích san cương
tái sáp thượng nhất đóa mĩ lệ đích hoa
a mỗi đương nhân môn tòng giá lí tẩu quá
a bằng hữu tái kiến ba tái kiến ba tái kiến ba
mỗi đương nhân môn tòng giá lí tẩu quá
đô thuyết đa yêu mĩ lệ đích hoa
mỗi đương nhân môn tòng giá lí tẩu quá
đô thuyết đa yêu mĩ lệ đích hoa
Bài hát dịch gợi ý của Nemo:
Bình minh khi thức dậy, nhìn quê hương khói mờ
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Bình minh khi vươn vai, lúc quê mình khói lan
Thấy quân giặc đến gieo kinh hoàng
Người cho ta đánh trận, cùng quân du kích đoàn
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Người cho ta đi theo, với bao vệ quốc quân
Bởi quê nhà đã bao điêu tàn
Và khi ta chết trận, hùng anh du kích đoàn
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Và khi ta hi sinh, xứng danh vệ quốc quân
Chỉ mong người hãy lo chu toàn
Mộ phần xin hãy tìm, vùng non cao núi ngàn
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Mộ phần xin chôn sâu, chốn non ngàn núi cao
Dưới chân một bóng hoa tươi đẹp
Rồi tha nhân lữ hành, dừng chân bên núi ngàn
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Rồi tha nhân muôn phương, mỗi khi dừng bước chân
Hát ca ngợi đóa hoa tươi đẹp
Đẹp tươi hoa núi rừng, hiện thân du kích đoàn
Ôi thương chào nhé! Thương chào nhé! Thương chào nhé nhé nhé! (Hỡi ai người thương ta biệt li cho ngày mai tươi xanh)
Đẹp tươi hoa nơi đây, nhớ bao vệ quốc quân
Đã quên mình đấu tranh bao ngày (Đấu tranh vì quốc dân tự do)
Phiên bản đầu tiên tạm dịch tựa đề “Bella ciao” là “Đẹp tươi ơi tạm biệt”, sau đó là “Người thương ơi tạm biệt” để cho hợp với nội dung bài hát. Tuy nhiên sau đó để khớp hơn với ca từ và giai điệu phiên bản gốc thì phiên bản mới nhất dùng cụm từ “Thương chào nhé”.
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên thực hiện theo nguyên tắc chính niệm ca từ và lấy cảm hứng từ phần của Steph Micayle. Hoàn thành ngày 05/03/2014 và chỉnh sửa lần cuối ngày 05/04/2021.
Lasciatemi cantare con la chitarra in mano lasciatemi cantare sono un italiano
Buongiorno Italia gli spaghetti al dente*
e un partigiano come Presidente
con l’autoradio sempre nella mano destra
e un canarino sopra la finestra
Buongiorno Italia con i tuoi artisti
con troppa America sui manifesti
con le canzoni con amore con il cuore
con piu’ donne sempre meno suore
Buongiorno Italia, buongiorno Maria
con gli occhi pieni di malinconia
buongiorno Dio
lo sai che ci sono anch’io
Lasciatemi cantare
con la chitarra in mano
lasciatemi cantare
una canzone piano piano
Lasciatemi cantare
perche’ ne sono fiero
sono un italiano
un italiano vero
Buongiorno Italia che non si spaventa
e con la crema da barba alla menta
con un vestito gessato sul blu
e la moviola la domenica in TV
Buongiorno Italia col caffe’ ristretto**
le calze nuove nel primo cassetto
con la bandiera in tintoria
e una 600 giu’ di carrozzeria
Buongiorno Italia, buongiorno Maria
con gli occhi pieni di malinconia
buongiorno Dio
lo sai che ci sono anch’io
Lasciatemi cantare
con la chitarra in mano
lasciatemi cantare
una canzone piano piano
Lasciatemi cantare
perche’ ne sono fiero
sono un italiano
un italiano vero.
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện-Duyên:
ĐIỆP KHÚC MỞ ĐẦU
Hãy để tiếng hát ta vang hòa
Cam thanh trong khúc ca với đàn
Hãy để tiếng hát ta hân hoan
Xứ Ấu Ngưu ta mộng vàng
LỜI 1
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu hơi tái sợi mì
Một người quân nhân du kích là nguyên thủ uy nghi
Với chiếc bốn bánh có máy thu thanh luôn ở bên tay mặt
Một con chim én bên song thưa tươi ánh kim
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu biết bao thi nhân
Với quá lắm thứ quảng cáo xuất xứ Thế-Quân
Với những khúc hát, với những yêu đương với trái tim trong ngần
Nhiều thêm nhan sắc, ít đi từng ngày những nữ tu
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu chào Nhân-Ái vương phi
Với ánh mắt biếc đong đầy những u buồn
Chào ngày mới tối cao thượng thánh
Chắc cũng biết có ta nơi này
ĐIỆP KHÚC
Hãy để tiếng hát ta vang hòa
Cam thanh trong khúc ca với đàn
Hãy để tiếng hát ta hân hoan
Một bài ca thanh thoát vui tươi
Hãy để tiếng hát ta vang hòa
Trong ta kiêu hãnh luôn dâng tràn
Là ta dân Ấu Ngưu hân hoan
Xứ Ấu Ngưu ta mộng vàng
LỜI 2
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu không biết run sợ
Và loại kem kia tiêu râu ngấm bạc hà
Với chiếc áo cánh thiên thanh như mây trời
Và thứ bóng đá trên kênh vô tuyến Chủ Nhật cuối tuần
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu cà phê tốc hành
Vớ mới sẽ thấy đầu tiên khi mở ngăn kéo ra
Đến chốn giặt ủi thấy ngay lá quốc kỳ
Và chiếc bốn bánh khung sắt yếu ớt hiệu Sáu Trăm
Chào ngày mới xứ Ấu Ngưu, chào Nhân-Ái vương phi
Với ánh mắt biếc đong đầy những u buồn
Chào ngày mới tối cao thượng thánh
Chắc cũng biết có ta nơi này
Bài hát theo phong cách thuyền-nhân-ca (barcarola) với phần lời ban đầu tiếng Napoli ca ngợi khu vực quận nằm bên bờ sông đẹp như tranh vẽ là Borgo Santa Lucia (trong vùng Vịnh Napoli nằm ở ngoài bờ tây nam của tỉnh Napoli, vùng Campania, Italy) dưới hình thức lời một người lái thuyền mời du khách lên thuyền để du ngoạn và cảm nhận sự thú vị của đêm. Teodoro Cottrau (1827–1879) chuyển nghĩa từ tiếng Napoli sang tiếng Italy vào năm 1849 vào giai đoạn đầu của phong trào “Hồi sinh” (Risorgimento) nhằm giải phóng đất nước Italy khỏi ngoại bang đô hộ và tái lập nước Italy thống nhất.
“Santa Lucia” nghĩa là thánh nữ Lucia, có tên đầy đủ là Santa Lucia da Siracusa. Thánh Lucia hay Thánh Lucy hay Thánh Lucia Tử đạo (283–304) là một nữ tín hữu Cơ đốc giáo người Ý đã tử đạo và đồng trinh sau đó được phong Thánh Toàn-Thể (Catholics). Lucia là tên riêng dành cho nữ trong tiếng Latin, dạng thức dành cho nam là Lucius, do bắt nguồn từ Lux có nghĩa là ánh sáng. Do đó “Santa Lucia” còn thể chuyển nghĩa là “Thánh nữ Ánh sáng”, khi chuyển thể vào giai điệu bài hát có thể biến thành “Thánh-Nương Quang-Huỳnh-Ánh” (theo gợi ý của dịch giả Nguyễn Hoàng).
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên bám sát nguyên tắc chính niệm ca từ. Hoàn thành lần đầu ngày 25/03/2013, chỉnh lí lần chót ngày 31/05/2020.
Lời gốc tiếng Italy (Teodoro Cottrau dịch từ sáng tác khuyết danh tiếng Napoli):
LỜI 1
Sul mare luccica l’astro d’argento.
Placida è l’onda, prospero è il vento.
Venite all’agile barchetta mia,
ĐIỆP KHÚC
Santa Lucia! Santa Lucia!
LỜI 2
Con questo zeffiro, così soave,
Oh, com’è bello star sulla nave!
Su passegieri, venite via!
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 3
In fra le tende, bandir la cena
In una sera così serena,
Chi non dimanda, chi non desia.
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 4
Mare sì placida, vento sì caro,
Scordar fa i triboli al marinaro,
E va gridando con allegria,
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 5
O dolce Napoli, o suol beato,
Ove sorridere volle il creato,
Tu sei l’impero dell’armonia,
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
Dịch nghĩa tham khảo:
Trên mặt biển một ngôi sao bạc sáng
Sóng lặng, gió thanh
Hãy đến thuyền tôi, nhanh và nhỏ
Santa Lucia, Santa Lucia
Gió nhẹ thế này
Ô, ngồi thuyền thật thích
Lên thuyền, quý vị ơi! Đi phía này!
Santa Lucia! Santa Lucia!
Ăn tối giữa những cánh buồm
Chiều hôm tĩnh lặng
Không cần gì, không thiếu gì
Santa Lucia, Santa Lucia
Biển lặng, gió mát
Làm người thủy thủ quên hết ưu phiền
Và chàng vui sướng hét la,
“Santa Lucia! Santa Lucia!”
Ô, Naples dịu ngọt, ô, vùng ân phước,
Nơi Tạo Hóa muốn mỉm cười
Vương quốc hòa ái
Santa Lucia, Santa Lucia
Sao bạn chậm thế? Chiều rất đẹp
Chiều thở gió, mát và nhẹ
Hãy đến thuyền tôi, nhanh và nhỏ
Santa Lucia, Santa Lucia
Nhìn về dãy phố xa xa.
Bầu trời tím biếc quê ta,
Từng lớp mây đang trôi qua,
Như vẫy chào chúng ta.
Hát lên cho quên sầu đau. Tiếng ca vọng từ biển sâu.
Khắp nơi đợi tiếng hát, Tiếng đàn của chúng ta.
(Santa Lucia. Santa Lucia.)
PHIÊN BẢN 4
Biển rộng bát ngát xanh xanh.
Thuyền về giữa bến sông xanh
Làn nước như đang vây quanh,
Mái chèo nhẹ lướt êm.
Người về bỗng nhớ xa xôi.
Ngày nào dưới ánh trăng soi,
Hẹn ước con tim bồi hồi,
Khúc nhạc vương ý thơ.
Sóng ru êm con thuyền trôi. Nước sông vờn biển khơi.
Santa Lucia, Mái chèo nhẹ lướt êm.
(Santa Lucia. Santa Lucia.)
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện Duyên
LỜI 1
Biển rộng lấp lánh lung linh màu bạc ánh tú tinh (những ánh sao)
Gợn sóng vui an nhàn chan hòa cùng gió thanh.
Hãy đến nhanh lên người ơi với ta trên con thuyền nhỏ,
ĐIỆP KHÚC
Santa Lucia! Santa Lucia! (Thánh-Nương Quang-Huỳnh-Ánh! Quang-Huỳnh-Ánh Thánh-Nương)
LỜI 2
Cùng làn gió nước hiu hiu dịu ngọt tối đến mau,
Kìa viễn du trên thuyền riêng đời đẹp xiết bao
Hãy bước nhanh chân lữ khách, đến đây vui chờ chi!
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 3
Màn thuyền thiết yến tươi ngon, còn người quyến luyến nhau
Giữa buổi đêm yên bình tĩnh lặng đến xuyến xao,
Có ai không hay mộng mơ, có ai không thầm ước.
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 4
Biển lặng sóng nước du dương, hòa cùng gió mến thương
Sẽ hết bao ưu phiền, ai dân thuyền khắc ghi,
Cất tiếng hô vang người ơi với bao nhiêu mừng vui,
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 5
Dịu ngọt Napoli đây, này đất bao phúc lành,
Để sớt chia nụ cười do người tạo tác nên,
Chính quê hương ngày mai của bao nhiêu hòa ái
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 6
Chần chờ chi nữa ai ơi? Đẹp tuyệt tối đến chơi
Làn gió đang du hành mát lành và thảnh thơi.
Hãy đến nhanh lên người ơi với ta trên con thuyền nhỏ,
:format(jpeg):mode_rgb():quality(90)/discogs-images/R-3579127-1570095381-4841.jpeg.jpg)
Nemophile 