Bài hát do Alain Bublil viết lời trên nền nhạc của Claude-Michel Schönberg sử dụng trong vở nhạc kịch “Những kẻ khốn nạn” (Les Misérables) theo tác phẩm cùng tên của kịch tác gia Victor Hugo khắc họa cuộc nổi dậy của những người cộng hòa Paris (tạm dịch: Chiến-Tướng / Phủ-Nhân) trong cuộc “Cách Mạng Tháng Sáu 1832” bùng phát từ đám tang của tướng Jean Maximilien Lamarque, một thành viên có tư tưởng cộng hòa trong nghị viện quân chủ lập hiến và chết vì dịch bệnh tả đang hoành hành.
Bài hát đã có ít nhất 17 phiên bản phóng tác khác nhau khắp thế giới qua hình thức làm lại trọn vẹn vở nhạc kịch.
Bản chuyển nghĩa của Thiện Duyên theo nguyên tắc bảo tồn nghĩa gốc theo tinh thần tác giả bản địa và lựa chọn ca từ có thanh điệu phù hợp để hát.
Lời gốc của Claude-Michel Schönberg:
ĐIỆP KHÚC
A la volonté du peuple et à la santé du progrès
Remplis ton cœur d’un vin rebelle et à demain, ami fidèle
Nous voulons faire la lumière malgré le masque de la nuit
Pour illuminer notre terre et changer la vie
LỜI 1
Il faut gagner à la guerre notre sillon à labourer
Déblayer la misère pour les blonds épis de la paix
Qui danseront de joie au grand vent de la liberté
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 2
A la volonté du peuple, je fais don de ma volonté
S’il faut mourir pour elle, moi je veux être le premier
Le premier nom gravé au marbre du monument d’espoir
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
Bản dịch nghĩa tham khảo:
ĐIỆP KHÚC
In peoples’ will and to the health of progress
Fill your heart of a rebel wine and see you tomorrow, faithful friend
We want to make light despite the mask of the night
To illuminate our land and change lives
LỜI 1
You must win the war (for) our furrow to plow
Clear the misery for the fair spikes of peace
Which will dance with joy, the great wind of freedom
LỜI 2
For the will of the people, I am donating my will
If we die for it, I want to be the first
The first name engraved in the marble of the monument of hope
Bản dịch nghĩa kèm chú thích tham khảo của Hoàng Thảo-Anh:
ĐIỆP KHÚC
Vì chí nguyện nhân dân và vì sự thành công của cách mạng (ẩn dụ: progrès)/(hoặc) Vì chí nguyện nhân dân và vì sự tiến bộ không ngừng
Đong đầy trong tâm chén rượu nhiệt thành, hỡi người bạn trung trinh/ Hãy để rượu nóng cách mạng (rebelle: nổi loạn – trong bối cảnh nổi loạn để làm cách mạng – ẩn dụ) đong đầy trái tim, hỡi bằng hữu kiên trung
Dẫu màn đêm bao phủ, chúng ta vẫn muốn thắp lên “ánh sáng” (ẩn dụ: ánh sáng cách mạng – phong trào “ánh sáng”)
Để khai sáng (ẩn dụ – động từ) quê hương và thay đổi cuộc đời
LỜI 1
Phải thắng chiến cuộc này, mới có thể tiếp tục giương luống cày (mâu thuẫn xã hội thời này không phải là về vấn đề đất đai nông dân-địa chủ, mất đất ruộng… mà do thuế má quá cao làm mất khả năng sản xuất – tầng lớp nông nô phải nuôi quý tộc và tăng lữ, đóng thuế = lúa mì,… nên không thể dịch là giành luống cày được)
Xóa tan khổ đau để hòa bình về trên các cánh đồng vàng ươm lượn sóng (bên Pháp thời này trồng lúa mì là chính – blonds épis: ẩn dụ cánh đồng lúa mì/bông lúa mì)
Phấp phới vui mừng trong ngọn gió vĩ ngạn của tự do
LỜI 2
Tôi xin hiến dâng lý tưởng của mình vì chí nguyện nhân dân,
Dẫu vì thế mà phải hy sinh, Tôi cũng xin là người đầu tiên
Được khắc tên trên bia đá hoa cương của tượng đài hi vọng
Bài hát dịch phóng tác tham khảo:
DO YOU HEAR THE PEOPLE SING
Điệp khúc
Do you hear the people sing, singing a song of angry men?
Is the music of a people who will not be slaves again!
When the beating of your heart Echoes the beating of the drums,
There is a life about to start When tomorrow comes!Đoạn 1:
Will you join in our crusade? Who will be strong and stand with me?
Beyond the barricade Is there a world you long to see?
Then join in the fight That will give you the right to be free!Lặp lại Điệp khúc
Đoạn 2:
Will you give all you can give So that our banner may advance?
Some will fall and some will live: Will you stand up and take your chance?
The blood of the martyrs Will water the meadows of France!Lặp lại Điệp khúc
Điệp khúc
Nghe chăng lời nhân dân đang hát, Khúc-ca-đau-thương tràn lan oán hận
Đấy-là-nhạc-lòng người-dân quyết-không để -kiếp nô-lệ buộc-thân
Khi mỗi một nhịp trong tim ta, Vang-lên-theo-nhịp của-tiếng trống-rền
Có-một-cuộc-đời sẽ-được tái-sinh khi-bình-minh lại-lênNào liệu ai cùng tôi kiên dũng Đứng-lên sánh-vai trong cuộc-tranh-đấu?
Bên-kia của-những chiến-luỹ Có-chăng-một-thế-giới bạn từng mơ thấy?
Vậy-hãy-vào-cuộc-tranh Cùng-giành-lấy quyền-lợi-có tự-do-ấy!Lặp lại Điệp khúc
Nào người ai hy sinh dâng hiến, Để cho lá-cờ-này được tiến
Người-sẽ-sống và người-sẽ-chết, Có-ai đứng-lên can-trường-một-phen
Và-máu-người-liệt-sĩ Sẽ-tưới-xanh những-cánh-đồng nước FranceLặp lại Điệp khúc
DO YOU HEAR THE PEOPLE SING (lời 2)
Do you hear the people sing, lost in the valley of the night?
It is the music of a people who are climbing to the light!
For the wretched of the earth, there is a flame that never dies:
Even the darkest night will end and the sun will rise!We will live again in freedom in the garden of the Lord.
We will walk behind the plough-share, we will put away the sword.
The chain will be broken and all men will have their reward!Will you join in our crusade? Who will be strong and stand with me?
Somewhere beyond the barricade, is there a world you long to see?
Do you hear the people sing? Say, do you hear the distant drums?
It is the future that we bring when tomorrow comes!Nghe chăng lời nhân dân đang hát, Lang thang trong cõi đời đen đêm trường
Đấy- là-lời-người vẫn-cố gắng-mong tìm-được vầng-dương
Hỡi những người khổ đau muôn lối, Có-một-ngọn-lửa vẫn-luôn bên-người
Tối-tăm-này-rồi cũng-sẽ chóng-qua ngày-mai-sẽ rạng-ngời!Rồi mọi người ngày sau sẽ sống Sẽ-sống-lại trong-ngôi-vườn nước Chúa
Bạn và tôi sẽ cùng vun tưới Sẽ-gác-hết những hận-thù hờn-sôi
Xiềng-xích sẽ-giật-đứt người-người-sẽ đều-lãnh-trọn-ơn-phúc.Hỡi ai người chung vai sát cánh Đứng lên tuyên xưng cùng niềm tin này?
Bên-kia-lũy-hào còn ai vững tin vào-thế giới-một ngày-mai?
Nghe chăng lời nhân dân đang hát? Nghe chăng âm thanh của tiếng trống rền?
Đó là một ngày mai tươi sáng hơn Cùng ta tiến dần lên!Bình minh sẽ đến!
Bản chuyển nghĩa nguyên gốc (khớp nhạc và hát được) của Thiện-Duyên: (có hỗ trợ về chuyên môn ngôn ngữ và lịch sử của Hoàng Thảo-Anh)
ĐIỆP KHÚC
Thấu tâm dân nguyện đang than oán, tiến lên theo mùa xuân cách mạng
Hết đêm nay cạn bầu quỳnh tương uống say mai sáng xông trận bạn trung kiên hỡi
Bước can trường màn đêm u tối, chúng ta mang theo hào quang khác thường
Thắp lên hi vọng đường khai sáng quê hương và bao sinh linh
LỜI 1
Đường cày ta chờ mong chiến công đánh tan thuế tô trong cuộc tranh đấu
Tiêu biến muộn phiền đau khổ hát vang trên ngàn bông lúa ươm vàng lượn sóng
Được sống tựa mong ước cùng vũ khúc mừng tự do hòa trong gió
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 2
Vì lòng dân nguyện đang oán than, đồng tâm hiến dâng ước mơ miên trường năm tháng
Liệt sĩ vong trận bi tráng, sa tràng đó tiên phong đoàn tôi mang
Được khắc tên vào đá ghi điều ước cho ngày mới tươi đẹp hơn
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
English songlation suggested by Nemo:
ĐIỆP KHÚC
For the will of the people, and for health of the progress
Fill your heart of a rebel wine and see you tomorrow, faithful friend
We want to make a new light despite the mask of the night
To illuminate all over our land and change the lives
LỜI 1
You must win this game of law for our furrow to plow
Clear all the misery for the wheat fields of only spikes of peace
Which will dance with joy, altogether with wind of freedom
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
LỜI 2
For the will of the people, I am donating my free will
Should we all sacrifice (die for good), I want to be the first
The first name engraved in the marble of the monument of hope
LẶP LẠI ĐIỆP KHÚC
Nemophile 